Ավտոտրանսպորտը հանդիսանում է մթնոլորտի աղտոտման աղբյուրը, մեքենաների քանակն անընդհատ աճում է հատկապես մեծ քաղաքներում, իսկ դրա հետ մեկտեղ աճում է մթնոլորտում լիսեռային վնասակար արտանետումները:
DBC-ի թունավոր արտանետումներից են օգտագործած և քարտերային գազերը, վառելիքաբաքի և կարբյուրատորի վառելիքի գոլորշիները: Թունավոր համամասնությունների հիմնական մասը մթնոլորտ է մղվում DBC-ի օգտագործած գազերի հետ:
CnHn-ի 45%-ը մթնոլորտ է մտնում վառելիքի գոլորշու և քարտերային գազի միջոցով: DBC-ի օգտագործած գազերի բաղադրության հետազոտությունը ցույց է տալիս,որ այն պարունակում է տասնյակ բաղադրիչներ: Տվյալների վերլուծությունը ցույց է տալիս, որ առավել մեծ տոքսիկությամբ օժտված է կարբյուրատորային DBC-ի արտանետումն ի հաշիվ CO, NOx, CnHn և այլնի մեծ արտամղման: Դիզելային DBC-ները արտամղում են մեծ քանակությամբ մուր, ինչը մաքուր վիճակում թունավոր չէ: Սակայն մրի մասնիկներն իրենց մակերևույթի վրա կրում են թունավոր նյութերի մասնիկներ, այդ թվում և կոնցերոգենային մասնիկներ: Մուրը կարող է երկար ժամանակ օդում մնալ` դրանով իսկ մեծացնելով մարդու վրա թունավոր նյութերի ներգործության ժամանակը: Թունավոր նյութերի քանակը, որը մթնոլորտում տարածվում է դուրս մղված գազերի միջոցով, կախված է մեքենայի ընդհանուր տեխնիկական վիճակից, հատկապես շարժիչից` աղտոտման ամենամեծ աղբյուրից: Այսպիսով, կարբյուրատորի հավասարակշռության խախտման դեպքում CO գազի արտադրությունը մեծանում է 4-5 անգամ:
Օգտագործելով էթիլացված բենզին, որն իր կազմում ունի կապարե միացություն, առաջացնում է մթնոլորտային օդի աղտոտում թունավոր կապարե միացությամբ: Էթիլային հեղուկով բենզինին ավելացված մոտ 70% կապարը մթնոլորտ է ընկնում արտազատված գազերի միջոցով, որի 30%-ը միանգամից նստում է հողին, իսկ 40%-ը մնում է մթնոլորտում: Մեկ միջին բեռնատարողությամբ բեռնատար մեքենան մեկ տարում անջատում է 2,5-3 կգ կապար: Օդի մեջ կապարի կոնցենտրացիան կախված է բենզինում եղած կապարի քանակից:
Բենզինում կապարի քանակը, ..... 0,15; 0,20; 0,25; 0,50
Օդում կապարի կոնցենտրացիան, մկգ/մ3 ... 0,40; 0,50; 0,55; 1,00
Օդում բարձր թունավորվածությամբ կապարի միացությունների ստացումը կարելի է դադարեցնել, եթե էթիլային բենզինի փոխարեն օգտագործել ոչ էթիլային բենզին, որը վաղուց կիրառվում է արևմտյան Եվրոպայի մի շարք մեծ քաղաքներում: DBC -ի հետ համաշխարհային ավտոմեքենաների հավաքակայանի ամենամյա արտանետումը, մլն. տ.
Ածխածնի օքսիդ ---------------- 260 մլն. տ.
Ցնդող ածխաջրածին ----------- 40 մլն. տ.
Ազոտի օքսիդ --------------------- 20 մլն. տ.
Աշխարհի մեծ քաղաքներում մթնոլորտային օդի աղտոտմանը նպաստում են ավտոմեքենաները, որոնց մասնակցության չափը կազմում է , %
Ածխաջրածին Ածխածնի օքսիդ Ազոտի օքսիդ
Մոսկվա 96,3 % 32,6 % 64,4 %
Սանկտ -Պետերբուրգ 88,1 % 31,7 % 79 %
Տոկիո 99 % 33 % 95 %
Նյու-Յորք 97 % 31 % 63 %
Մի շարք քաղաքներում CO - ի կոնցենտրացիան կարճ ժամանակի ընթացքում հասնում է 200 մգ/մ3 և ավելի, երբ նորմայով սահմանված թույլատրելի արժեքի մեծագույն կոնցենտրացիան պետք է լինի 40 մգ/մ3 (ԱՄՆ - ում) և 10 գ/մ3(Ռուսաստանում): ազատուրբինային շարժիչային սարքերի օգտագործումը ինքնաթիռներում մեծ է: Բոլոր հրթիռատարները և ինքնաթիռները օգտագործում են այդ սարքերի ձգանը: ազատուրբինային շարժիչների (թՁԺձ) ծախսված գազերը պարունակում են այնպիսի թունավոր բաղադրիչներ, ինչպես CO, NOx, մուր, ալդեհիդ և այլն: ՙՏՌվչ - 747՚ ինքնաթիռի այրման շարժիչի նյութի հետազոտությունը ցույց տվեց, որ այրման նյութերում թունավոր նյութերի առկայությունը կախված է շարժիչի աշխատանքային ռեժիմից: CO և CnHm - ի (n - շարժիչի փաթույթների միավորների թիվը )կոնցենտրացիայի բարձր լինելը բնութագրական է թՁԺձ - ինքնաթիռի համար ցածր ռեժիմում (պարապ ընթացքում, օդանավակայանին մոտենալիս), այդ դեպքում ազոտի օքսիդի NOx (NO, NO2,, N2 O5) պարունակությունն էական մեծանում է նոմինալին մոտ աշխատանքային ռեժիմում (թռիչք, բարձրություն վերցնելը, թռիչքային ռեժիմ): Թունավոր նյութերի գումարային արտանետումը թՁԺձ - տիպի ինքնաթիռներում անընդհատ մեծանում է, որը բերում է վառելիքի ծախսի մեծացման մինչև 20-30 տ/ժ և ինքնաթիռների շահագործման թվի անփոփոխ աճին: Օդանավակայանում թունավոր նյութերի արտանետումների մոտավոր տվյալները ցույց են տվել, որ մթնոլորտային ցածր շերտերում թՁԺձ - ի ստացումը կազմում է
Ածխածնի օքցիդ - 55 %
Ազոտի օքսիդ - 77 %
Ածխաջրածին - 93 %
Աէրոզոլ - 97 %
Մնացած թափոնները առանձնացվում են հողային տրանսպորտի միջոցներով:
Հրթիռային շարժիչով տրանսպորտի միջոցով օդի աղտոտումը գլխավորապես կատարվում է նրանց թռիչքի պատրաստվելու, թռիչքի և վայրէջքի, նրանց արտադրության և գետնի վրա կատարած փորձարկումների ժամանակ, վերանորոգումից հետո, վառելիքի պահեստավորման ու տեղափոխման, թռիչքային սարքերի վառելիքի այրման ժամանակ:
Հեղուկ վառելիքով աշխատող հրթիռային շարժիչի աշխատանքը ուղեկցվում է լրիվ
և ոչ լրիվ այրված վառելիքի արտանետումով, որոնք կազմված են O, NO, OH և այլնից:
Կոշտ վառելիքի այրումից այրման խցիկից անջատվում է H2O, CO2 , HCL, CO,NO,CL
և AL2O3 - ի կոշտ մասնիկներ 0,1 մկմ ( երբեմն մինչև 10 մկմ ) չափերի: Տիեզերական ՙ ՄՈՑս ՚ նավի շարժիչը վառվում է հեղուկ և կոշտ վառելիքով: Թողարկման պայմաններում գործարկման համակարգերը որոշվում են այրման նյութերով աղմկախլացուցիչ համակարգերի ջրագոլորշիներով, ավազով և փոշիներով: Այրման նյութի չափը կարելի է որոշել թողարկման հրապարակում և գետնամերձ շերտում սարքերը (սովորաբար 20բ ) աշխատացնելիս: Բարձր ջերմաստիճանային ամպը բաց թողնելիս այն բարձրանում է մինչև 3կմ և տարածվում քամու ազղեցության տակ մինչև 30 - 60 կմ հեռավորության վրա: Բացի տարածվելուց ամպը կարող է նաև դառնալ թթվածնային անձրևի պատճառ: Թռիչքի և վայրէջքի ժամանակ հրթիռային շարժիչները տհաճ ազդեցություն են ունենում ոչ միայն երկրի մթնոլորտի շերտի, այլ նաև տիեզերական տարածության վրա` խախտելով երկրի օզոնի շերտը: Օզոնային շերտի խախտված չափերը կարելի է որոշել հրթիռային համակարգի թողարկման թվով և բարձր ձայնային ինքնաթիռների թռիչքային ինտենսիվությամբ: 40 տարվա ընթացքում ՍՍՀՄ - ի և ավելի ուշ Ռուսաստանի տիեզերագնացության գոյության ժամանակ կատարվել է հրթիռակիրների 1800 թողարկում: Aerospace ֆիրմայի տեսության համաձայն 21-րդ դարում բեռների փոխադրումը ուղեծիր պետք է իրականացվի օրվա մեջ 10 հրթիռի թողարկումով, այդ դեպքում այրման
նյութերի արտանետումները յուրաքանչյուր հրթիռի համար կմեծանա 1,5 տ / օր:
Համաձայն թԿհՁ 17.2.1.01 - 76 մթնոլորտային թափոնները դասակարգվում են .
1. Թափոններում վնասակար նյութերի ագրեգատային վիճակի.
դա.
ա) գազանման և գոլորշիանման (SO2 , CO 2 , NO X, ածխաջրածին և այլն),
բ) հեղուկ (թթուներ, ալկալիներ, օրգանական միացություններ, աղային լուծույթներ և հեղուկ մետաղներ),
գ) կարծր (կապարը և նրա միացությունները, օրգանական և անօրգանական փոշի, մուր, խեժանյութեր և այլն):
2. Մասսայական թափոններից առանձնացվում է վեց խումբ, տ / օր
ա) 0,01-ից ցածր
բ) 0,01-0,1 -ից բարձր
գ) 0,1-1,0 -ից բարձր
դ) 1,0-10 -ից բարձր
ե) 10-100 -ից բարձր
զ) 100 -ից բարձր
Մթնոլորտում զգալիորեն աճել է թափոնների քանակը, կապված հրթիռային և օդային տեխնիկայի աճի, ինչպես նաև ժող. տնտեսության այլ բնագավառում հաճախակի օգտագործվող հրթիռային և օդային շարժիչների հետ: Բացառապես այդ շարժիչներին բաժին է հասնում 5% -ից ոչ ավել թունավոր նյութեր, որոնք մթնոլորտ են թափանցում բոլոր տեսակի տրանսպորտային միջոցներից:
Տրանսպորտային արտանետումների բացասական ազդեցությունը շրջակա միջավայրի վրա շատ մեծ է: Այն նվազեցնելու համար պետք է անցնել էկոլոգիապես մաքուր վառելիքի օգտագործմանը: Մաքուր վառելիքի շարքին են պատկանում.
1. Սեղմված բնական գազը, որը պարունակում է 85% մեթան: Ըստ էներգիայի տարողունակության 1մ3 բնական գազը նորմալ պայմաններում համարժեք է 1լ A71 մակնիշի բենզինին: Բացի այդ այն կարելի է պահել և օգտագործել հեղուկ վիճակում:
2. Ավելի քիչ է տարածված նավթին ուղեկցող գազը, որը պրոպանի և բութանի խառնուրդն է և կարող է գտնվել հեղուկ վիճակում, սովորական ջերմաստիճանում մինչև 1,6ՄՊա ճնշման տակ: 1լ բենզինը փոխարինվում է 1,3լ հեղուկ նավթային գազով:
Էկոլոգիական տեսանկյունից արվել են բազմաթիվ հետազոտություններ գազային վառելիքի առավելությունների շուրջ և եկել են այն եզրակացության, որ այն ավելի շահավետ է: ազի կիրառումը կրճատում է CO2 -ի արտանետումները 3 - 4 անգամ, ազոտի օքսիդները` 1,5 - 2 անգամ, ածխաջրածինը` 3 - 5 անգամ, մրի մասնիկները և ծծմբի երկօքսիդը` 4 - 6 անգամ,բացի այդ գազային վառելիքի օգտագործման ժամանակ ավելանում է շարժիչի ծառայության ժամկետը 1,4 - 1,8 անգամ, իսկ աղմուկը նվազում է:
3. Հեղուկ ջրածին` H2 - Մասնագետները նշում են հեղուկ ջրածնի կիրառման հեռանկարները, և որ այն հարմար է օգտագործել հեղուկ վիճակում և էկոլոգիական տեսանկյունից 6 - 7 անգամ գերազանցում է նավթին, 1,7 անգամ` հեղուկ մեթանին: Ջրածինը բոլոր տեսակի օրգանական վառելիքների հետ համեմատած գրեթե անսպառ է, քանի որ այն ստացվում է ջրից և այրվելով` նորից դառնում է ջուր: Ջրից ջրածին ստանալու համար պետք է ծախսել էներգիա, որն ավելի մեծ է, քան նրա այրման ժամանակ ստացված ջերմաստիճանը: Վերջերս մեծ ուշադրություն է դարձվում ռելսային տրանսպորտի կոնտակտային գոլորշիներով շրջակա միջավայրի աղտոտման վրա, որը կախված է բարձր արագությունների և ռելսերի բեռնավորության ռեժիմից: Այդ շփման հետևանքով ռելսերի երկարությամբ առաջանում է թաղանթ 5 - 10 մկմ հաստությամբ, որի բաղադրությունը կախված է բեռնավորվածությունից:
Շփման հետևանքով շփվող մակերեսից անջատվում են մետաղյա մասնիկներ, ֆենոլային ձյութեր և այլն: Շփվող նյութերի կազմի մեջ մտնող բաղադրիչները կամ հենց այդ շփման պատճառով գոյացող նոր միացությունները լինում են պինդ կամ հեղուկ վիճակում և միջավայրի հիմնական աղտոտողը հենց դրանք են: Որպեսզի պայքարեն աղտոտման դեմ, օգտագործում են հակաշփումային և մաշվածությունը փոքրացնող լծանյութեր, որոնք նվազեցնում են նյութի մաշվելու ինտենսիվությունը մոտավորապես 1,8 անգամ:
Ուրբաթ, 17.5.2024, 11:13
